پرخوابی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن علاوه بر خواب کافی در طول شب، در طول روز نیز احساس شدیدی از خواب آلودگی داشته باشید. افرادی که با این مشکل روبرو هستند، ممکن است در طول روز چندین بار به خواب بروند. پرخوابی تأثیر قابل توجهی بر عملکرد شغلی و اجتماعی شما دارد، کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد و احتمال وقوع تصادفات را افزایش می‌دهد.
پرخوابی بیشتر در زنان نسبت به مردان رخ می‌دهد و تقریباً حدود 5 درصد از جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً در دوره جوانی (میانگین سن 17 تا 24 سال) تشخیص داده می‌شود.
علائم و نشانه‌های پرخوابی
علائم و نشانه‌های پرخوابی شامل موارد زیر است:
- احساس مکرر و مداوم خواب آلودگی شدید در طول روز. خوابیدن بیش از میزان متوسط (10 ساعت یا بیشتر)، اما باز هم در طول روز به شدت خواب آلوده بودن و دشواری در بیدار ماندن.
- مشکل در بیدار شدن صبحگاهی (که به آن “مستی خواب” می‌گویند) یا پس از چرت زدن در طول روز، گاهی اوقات با احساس گیجی یا جنگنده بودن.
- چرت‌های روزانه نمی‌توانند بهبودی در وضعیت بیداری ایجاد کنند. بلکه بیشتر برای تازگی بخشیدن و ترمیم نیروها هستند.
- اضطراب و حساسیت زیاد.
- کاهش انرژی.
- بی‌قراری.
- تفکر کند، صحبت کردن آهسته و مشکل در تمرکز/تمرکز، مشکلات حافظه.
- سردرد.
- از دست دادن اشتها.
- توهمات.
مقالات مرتبط:
چه چیزی به پرخوابی منجر می‌شود؟
علت بیشتر موارد پرخوابی هنوز نامشخص است. پژوهشگران نقش ترمیم‌کننده‌های عصبی مانند هیپوکرتین/اورکسین، دوپامین، هیستامین، سروتونین و گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) در مغز و مایع مغزی نخاعی را مورد بررسی قرار داده‌اند. احتمال وجود ارتباط ژنتیکی نیز وجود دارد زیرا تاریخچه خانوادگی در 39٪ افراد مبتلا به پرخوابی ایدیوپاتیک وجود دارد. پژوهشگران همچنین در حال بررسی نقش ژن‌های خاصی در ریتم شبانه‌روزی هستند که ممکن است در افراد مبتلا به پرخوابی ایدیوپاتیک متفاوت باشد.
تشخیص و آزمایشات
چگونه می‌توان پرخوابی را تشخیص داد؟
متخصص خواب شما درباره علائم، سابقه پزشکی، سابقه خواب و داروهایی که استفاده می‌کنید، سوال خواهد پرسید. شاید از شما خواسته شود الگوهای خواب و بیداری خود را با استفاده از یک دفتر خواب ثبت کنید. همچنین ممکن است شما را به استفاده از یک ساعت حسگری به نام اکتی‌گرافی اندازه‌گیری کننده الکتریکی خواب و بیداری در مچ دستتان ارجاع دهد که می‌تواند تغییرات در چرخه خواب و بیداری شما را در طول چند هفته ضبط کند.
سایر آزمایش‌هایی که متخصص خواب شما ممکن است توصیه کند عبارتند از:
- پلی‌سومنوگرافی. این آزمایش در تختخواب، مرکز مطالعات خواب یا مکان دیگری که تعیین شده است، توسط یک متخصص خواب آموزش‌دیده تحت نظارت مستقیم انجام می‌شود و خواب شما در طول مراحل مختلف خواب، امواج مغزی، الگوی تنفس، ریتم قلب و حرکات عضلانی شما اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش به تشخیص اختلالاتی که منجر به خواب آلودگی می‌شوند کمک می‌کند.
- تست تأخیر خواب چندگانه. این تست در طول روز، تمایل شما به خوابیدن را در طول پنج دورهتست تأخیر خواب چندگانه. این آزمایش در طول روز، تمایل فرد به خواب رفتن را در طول پنج دوره زمانی 20 دقیقه‌ای که به فاصله دو ساعت برنامه‌ریزی شده است، اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش فعالیت مغز، از جمله تعداد دوره‌های خواب REM، را ثبت می‌کند.
شما ممکن است ازتان بخواهند یک یا چند پرسشنامه درباره خواب پر کنید تا میزان خواب آلودگی خود را ارزیابی کنید. پرسشنامه‌های معروفی مانند پرسشنامه خواب اپورث و پرسشنامه خواب‌آلودگی استنفورد وجود دارند.
بر اساس استانداردهای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اگر شما:
با رعایت حداقل هفت ساعت خواب، خواب آلودگی شدید را تجربه کنید و حداقل یکی از علائم اضافی زیر را داشته باشید:
- الف) چندین بار در یک روز خوابیدن.
- ب) بیش از 9 ساعت خوابیدن و بازهم احساس خستگی و خواب آلودگی نکردن.
- ج) پس از بیدار شدن، ناگهان احساس بیداری کامل نکنید.
حداقل سه بار در هفته و به مدت حداقل سه ماه پرخوابی را تجربه کنید.
گزارش دهید که پرخوابی تأثیر زیادی بر عملکرد ذهنی، اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌های زندگی‌تان دارد.
آیا پرخوابی انواع مختلفی دارد؟
بله، سازمان‌های مختلف مرتبط با خواب و روانپزشکی سیستم‌های مختلفی را برای طبقه‌بندی و زیرمجموعه‌بندی پرخوابی دارند. با پیچیده شدن موضوع، این طبقه‌بندی‌ها همچنان در حال توسعه و بهبود هستند.
دو نوع اصلی پرخوابی وجود دارند: پرخوابی ثانویه و پرخوابی اولیه.
پرخوابی ثانویه چیست؟
پرخوابی ثانویه به این معنی است که دلیل خواب آلودگی شدید شما، علت دیگری است. این علل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- وجود شرایط پزشکی مانند صرع، آپنه انسدادی خواب، چاقی، بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس، آنسفالیت، کم کاری تیروئید، سندرم فاز خواب تاخیری، آتروفی سیستم‌های متعدد، دیستروفی میوتونیک و سایر اختلالات ژنتیکی، اختلالات خلقی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی و افسردگی فصلی.
- مصرف داروها یا الکل. مصرف داروهای آرامبخش، داروهای ضد فشار خون، داروهای ضد صرع، داروهای ضد پارکینسون، شل کننده عضلات اسکلتی، داروهای ضد روان‌پریشی، مواد افیونی، حشیش و الکل می‌توانند باعث پرخوابی شوند. همچنین، قطع داروهای محرک ممکن است پرخوابی را به همراه داشته باشد.
- نخوابیدن کافی (سندرم خواب ناکافی). اگر به رختخواب نروید و به خود فرصت کافی برای خوابیدن (حداقل هفت تا نه ساعت برای بزرگسالان) ندهید، ممکن است پرخوابی را تجربه کنید. همچنین، عادات خواب (مانند پرهیز از ورزش و مصرف کافئین در ساعات قبل از خواب) نیز می‌توانند به خواب با کیفیت کافی کمک کنند.
پرخوابی اولیه چیست؟
پرخوابی اولیه به این معنی است که پرخوابی وضعیت طبیعی شماست و ناشی از شرایط پزشکی دیگر یا نشانه‌ای از بیماری دیگر نیست. این نوع پرخوابی به چهار دسته‌بندی زیر تقسیم می‌شود:
نارکولپسی نوع 1: این نوع نارکولپسی شامل کاتاپلکسی (ضعف عضلانی ناگهانی ناشی از احساسات) است و به دلیل سطح پایین هیپوکرتین (یا اورکسین) مغز و مایع مغزی نخاعی رخ می‌دهد. افراد مبتلا به نارکولپسی نوع 1 معمولاً چرت‌های روزانه کوتاه‌تر و این بسته به شرایط خاصی که شما تجربه می‌کنید، ممکن است نیاز به مشاوره از یک پزشک داشته باشید. پزشک می‌تواند با بررسی جزئیات بیشتر در مورد سابقه پزشکی شما، ارزیابی کاملی از وضعیت شما ارائه دهد و تشخیص صحیحی برای پرخوابی شما قائل شود. همچنین، در صورت لزوم، ممکن است پزشک شما تست‌هایی مانند آزمایش خون، اختلالات خواب و یا سایر آزمایش‌های تشخیصی را تجویز کند.
در هر صورت، مراقبت از خواب به صورت کلی می‌تواند به بهبود کیفیت خواب شما کمک کند. این شامل رعایت روال‌های خواب سالم، ایجاد محیط خواب مناسب، اعتناء به تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم است. همچنین، از مصرف مواد مانند الکل و مواد محرک مانند کافئین در ساعات نزدیک به خواب پرهیز کنید.
در نهایت، برای بهبود کیفیت خواب خود و کنترل پرخوابی، مشاوره و همکاری با یک تخصصی در این زمینه می‌تواند مفید باشد. او می‌تواند روش‌های مدیریت استرس، تغییر رفتار خواب و در صورت لزوم، مداخلات درمانی مانند داروها را برای شما توصیه کند.
سندرم کلاین-لوین در افراد جوان بیشتر رخ می‌دهد و شامل دوره‌های مکرر و شدید پرخوابی است. در این وضعیت، اختلالات روانی و رفتاری نیز مشاهده می‌شود و گاهاً نیاز به مراجعه به روانپزشکی دارد. هر دوره حدوداً ۱۰ روز طول می‌کشد و بعضی از آنها ممکن است چند هفته یا چند ماه طول بکشد و چندین بار در سال تکرار شود. در طول دوره‌ها، شما عمدتاً در وضعیت هوشیاری و عملکرد طبیعی قرار دارید. برای کسانی که این سندرم را تجربه می‌کنند، میزان پرخوابی در طول ۸ تا ۱۲ سال کاهش می‌یابد.
هیپرخوابی ایدیوپاتیک به معنای وجود پرخوابی شدید بدون علت شناخته شده است. به عبارت دیگر، احساس خواب آلودگی شدید در شما به دلایل ناشناخته رخ می‌دهد، حتی پس از خوابیدن برای مدت طولانی تر از مقدار معمول (۹ تا ۱۰ ساعت).
درمان
درمان پرخوابی به وابستگی به علت آن دارد. درمان می‌تواند شامل روش‌های دارویی و تغییرات در سبک زندگی باشد.
در روش‌های دارویی، برخی از داروهای تقویت کننده بیداری مانند مودافینیل، آرمودافینیل و سوریامفتول استفاده می‌شود. همچنین، داروهای محرک مانند آمفتامین، متیل فنیدات و دکستروآمفتامین نیز ممکن است تجویز شوند. در صورت عدم موفقیت از داروهای اولیه، داروهای دیگری مانند سدیم اکسیبات، فلومازنیل و کلاریترومایسین نیز ممکن است استفاده شوند. مهم است که با توجه به تجربه و نظر متخصص خواب خود، درمان مناسب را انتخاب کنید. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما باید میزان اثربخشی داروی شما را ارزیابی کند و در صورت لزوم تغییراتی در دوز یا نوع دارو انجام دهد.
علاوه بر درمان دارویی، تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند موثر باشد. حفظ عادات خواب منظم، فراهم کردن محیطی مناسب برای خواب (ماننداتاق تاریک، خنک و تخت و بالش راحت)، محدود کردن مصرف کافئین و انجام ورزش قبل از خواب از جمله عادات خواب خوبی هستند که باید رعایت شوند. تغییرات سبک زندگی می‌تواند بهبود قابل توجهی در مدیریت پرخوابی برای شما داشته باشد.
در نهایت، مهم است که به توصیه‌ها و راهنمایی‌های متخصص خواب خود پایبند باشید و در مراقبت‌های بهداشتی خود همکاری کنید. آنها می‌توانند وضعیت شما را مشاهده کرده و اثربخشی درمان را ارزیابی کنند و در صورت نیاز تغییرات لازم را ایجاد کنند.
آیا می‌توان جلوی پرخوابی را گرفت؟
برای جلوگیری از پرخوابی، روش‌هایی وجود ندارد. پرخوابی یک بیماری مزمن و بدون درمان است.
چه کارهایی می‌توانم برای مقابله بهتر با پرخوابی انجام دهم؟
برای بهبود کیفیت خواب و حفظ ایمنی خود و جلوگیری از تصادفات و صدمات، می‌توانید تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید.
چند راهکار که می‌توانید امتحان کنید عبارتند از:
- هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید. مطمئن شوید که اتاق خواب شما مناسب است، دارای تهویه‌ی مناسب، دمای خنک، تاریکی، سکوت و تجهیزات خوابگاهی صحیح مانند تشک و بالش است.
- از محصولات حاوی کافئین (مانند قهوه، نوشابه، چای و شکلات) چند ساعت قبل از خواب اجتناب کنید، زیرا کافئین یک محرک است.
- قبل از خواب، از مصرف الکل خودداری کنید. اگرچه الکل به نظر می‌رسد ممکن است به خواب کمک کند، اما واقعاً باعث بیدار شدن و بروز کابوس‌ها و عرق کردن می‌شود.
- از استعمال تنباکو و محصولات حاوی نیکوتین در زمان نزدیک به خواب اجتناب کنید، زیرا نیکوتین نیز یک محرک است.
- از متخصص خواب خود بپرسید که از چه غذاها یا داروهایی باید اجتناب کنید.
- در رانندگی یا استفاده از وسایلی که ممکن است برای شما و دیگران خطرناک باشند، مراقبت کنید. با تیم بهداشتی، خانواده و کارفرمای خود همکاری کنید تا اقداماتی برای حفظ امنیت خود و اطرافیانتان انجام دهید.
- از شیفت شب در کار خود دوری کنید.
ممکن است مشاوره با یک روانشناس یا پیدا کردن گروهی حمایتی برای یادگیری راهکارهای مقابله با چالش‌های پرخوابی مفید باشد. از متخصص خواب خود برای معرفی گروه‌های حمایتی استفاده کنید و آنها را به جلسات همراهی کنید. آموزش به عزیزانتان درباره این وضعیت می‌تواند به بهبود روابط شما کپرخوابی یا نارکولپسی (Narcolepsy) یک اختلال خواب است که به صورت مزمن و ناگهانی باعث احساس خوابیدن بی‌رویه در طول روز می‌شود. افراد مبتلا به پرخوابی ممکن است در زمان‌های ناگهانی و بدون هشدار به خواب بروند، حتی در موقعیت‌های فعالیت آنها مانند رانندگی یا صحبت کردن با دیگران باشد.
من را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
منابع:
- آکادمی پزشکی خواب آمریکا. آموزش خواب. هایپرخوابی.(https://sleepeducation.org/sleep-disorders/#_Hypersomnias) بازدید در 11/4/2021.
- انجمن خواب آمریکا. هایپرخوابی: علائم، علل، تعریف .(https://www.sleepassociation.org/sleep- اختلالات/بیشتر-اختلالات-خوابی/هیپرسومنیا/?highlight=hypersomnia) بازدید در 11/4/2021.
- Bollu PC، Manjamalai S، Thakkar M، Sahota P. Hypersomnia(https:// pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30228690/) . Mo Med. 2018;Jan-Feb;115(1):85-91. بازدید در 11/4/2021.
- راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، DSM-5. اختلال پرخوابی. بازدید در 11/4/2021.
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21591-hypersomnia
بدون دیدگاه