دلیریوم، یک وضعیت گیجی است که به سرعت در حال پیشرفت است و بر توانایی فرد در تمرکز و آگاهی تأثیر می‌گذارد. این وضعیت معمولاً در نتیجه اختلال گسترده در عملکرد مغز رخ می‌دهد و ممکن است به دلیل ترکیبی از عوامل ایجاد شود. دلیریوم در محیط‌های پزشکی، مانند بستری شدن در بیمارستان یا مراکز مراقبت طولانی مدت، رایج‌تر است.
افراد مبتلا به دلیریوم عملکردی بسیار متفاوت نسبت به حالت عادی دارند. یکی از جملات یا احساسات متداول در بین افرادی که شخصی عزیزی را در تین وضعیت می‌بینند، این است: “این کسی نیست که من می‌شناسم”.
در گذشته، کارشناسان فکر می‌کردند که دلیریوم یک مشکل نسبتاً بی‌ضرر و جزئی است. اما امروزه، آنها می‌دانند که این یک مشکل جدی است که باید شناسایی و پیشگیری شود.
شیوع دلیریوم بر اساس تحقیقات، بین ۱۸ تا ۳۵ درصد از افراد بستری در بیمارستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تا ۶۰ درصد افراد در بخش مراقبت ویژه ممکن است دچار دلیریوم شوند. با این حال، محققان فکر می‌کنند که بسیار شایع‌تر از آمار نشان داده شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که بین ۱ در ۳ تا ۲ مورد از هر ۳ مورد دلیریوم تشخیص داده نمی‌شود.
اگرچه دلیریوم در افراد مسن، به ویژه افراد بالای ۶۵ سال، رایج‌تر است، اما می‌تواند در هر سنی رخ دهد. این بدان معناست که کودکان، نوجوانان و جوانان نیز ممکن است در شرایط خاص به دلیریوم مبتلا شوند.
آیا دلیریوم همان زوال عقل است؟
دلیریوم و زوال عقل دو مفهوم متفاوت هستند، اما بین آنها شباهت‌هایی وجود دارد. دلیریوم شامل علائمی است که می‌توانند بهبود یا تشدید شوند. اما زوال عقل به کاهش پایدار قابلیت تفکر اشاره دارد.
با این حال، می‌توان به راحتی به آنها فکر کرد که یکسان هستند زیرا شباهت‌های زیادی دارند. آنها ممکن است همپوشانی داشته باشند و به طور همزمان رخ دهند، و ابتلا به زوال عقل می‌تواند خطر ابتلا به دلیریوم را افزایش دهد. دلیریوم همچنین می‌تواند فرآیند زوال عقل را تسریع کند یا وضعیت زوال عقل را بدتر کند.
علائم
دلیریوم یک اختلال گسترده در فعالیت مغز است که باعث بروز علائم مختلف می‌شود. باید به یاد داشت که این علائم ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و همچنین ممکن است نوسانات داشته باشد. دلیریوم معمولاً در طول روز بهبود می‌یابد و نزدیک به شب بدتر می‌شود. به همین دلیل برخی اوقات به آن “غروب خورشید” نیز گفته می‌شود.
علامت اصلی دلیریوم گیجی است و در این حالت شما با مشکلات زیر روبرو می‌شوید:
- مشکل در تمرکز و توجه لازم در صورت نیاز
- دشواری در فکر کردن و تمرکز کردن
- مشکل در به یاد آوردن حقایق، رویدادها، افراد و غیره
- عدم آگاهی از محیط اطراف خود
- عدم توانایی در پاسخگویی به سؤالات مربوط به ساعت، تاریخ و مکان به صورت صحیح
- مشکل در صحبت کردن به طور واضح، پاسخ دادن به سؤالات یا درک آنچه دیگران می‌گویند
- دشواری در پردازش اطلاعات بصری مانند شناسایی اشیا یا موقعیت فعلی خود
- احساس بیشتری از احساسات مانند ترس یا عصبانیت
علائم دلیریوم به سه دفسته بیش فعال، کم فعال و مختلط تقسیم می‌شوند:
- دلیریوم بیش فعال: در این نوع سطح فعالیت بالاتری وجود دارد و ممکن است شامل مواردی مانند تحریک، پرخاشگری یا امتناع از همکاری، نوسانات خلقی، خواب ضعیف در ساعات شب و علائم روان پریشی از جمله هذیان و توهم باشد.
- دلیریوم کم فعال: در این نوع سطح فعالیت کمتری وجود دارد و تشخیص آن ممکن است سخت باشد زیرا ممکن است به عنوان خستگی یا افسردگی تشخیص داده شود. علائم شامل کاهش حالات چهره و صحبت کردن، کاهش پاسخگویی به تغییرات محیطی، بی‌علاقگی و عدم علاقه به اتفاقات اطراف، سستی و کندی حرکات و کاهش علاقه یا مشارکت در مراقبت از فرد می‌شود.
- نوع مختلط دلیریوم یک ترکیب از ویژگی‌های بیش فعالی و کم فعالی است، همانطور که از نامش پیداست. این نوع دارای یکی از موارد زیر است:
- سطح فعالیت معمولی: فرد هنوز گیج هست و به طور کامل از محیط اطراف خود آگاه نیست، اما سطح فعالیت فرد شبیه به آنچه برای او معمول می‌باشد، است.
- تغییر سطح فعالیت: فرد بین دو نوع بیش فعالی و کم فعالی جابه‌جا می‌شود. گاهی اوقات ممکن است علائم بیش فعالی را نشان دهد، اما سپس به علائم کم فعالی تغییر دهد. این می‌تواند شامل علائمی مانند کم تحرکی و خواب در طول روز و علائم بیش فعالی مانند بی قراری یا پرخاشگری در شب باشد.
علل
علل دلیریوم ممکن است متنوع باشند و به طور کلی نیاز به ارزیابی توسط یک حرفه‌ای در حوزه بهداشت روانی دارد. برخی از علل شایع دلیریوم عبارتند از:
- بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید و اختلال وسواس فکری عملی (OCD)
- مصرف مواد مخدر و الکل
- بیماری‌های مغزی مانند سکته مغزی، تروماهای سر و صدمات مغزی
- بیماری‌های فیزیکی مانند تیروئید بزرگ، هیپوتیروئیدی، کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی
- استفاده طولانی مدت از داروهای خاص مانند استیروئیدها، ضد هیستامین‌ها و داروهای قلبی
- خلل هورمونی در بدن
- استرس و فشار ناشی از عوامل زندگی مانند مشکلات خانوادگی، فشار شغلی یا رویدادهای زندگی ناگوار
با توجه به تنوع علل ممکن، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص درست و درمان مناسب را دریافت کنید. پزشک شما ممکن است توصیه کند تا به یک متخصص روانپزشکی مراجعه کنید تا بررسی دقیق‌تری انجام شود و درمان مناسب تجویز شود.
علت دلیریوم چیست؟
تحقیقات حاضر نشان می‌دهد که دلیریوم یک وضعیت پیچیده است که به یک دلیل خاص رخ نمی‌دهد. به جای آن، دلیریوم زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین ظرفیت عملکردی، محدودیت‌های عملکردی و عوامل استرس زا بیش از حد تحت فشار قرار می‌گیرد. ظرفیت عملکردی شما در یک سو قرار دارد؛ به عبارت دیگر، آنچه که می‌توانید بدون تحت تأثیر قرار گرفتن تحمل کنید و از آن بازیابی کنید. در سوی دیگر، عوامل استرس زا وجود دارند؛ این عوامل باعث می‌شوند بدن شما به نحو صحیح کار نکند و عملکرد آن دشوارتر شود.
تا زمانی که ظرفیت عملکردی کافی داشته باشید، بدن و ذهن شما قادر به ادامه کار یا رفع مشکلات خود هستند. اما عوامل خطر می‌توانند ظرفیت ذخیره عملکردی شما را کاهش دهند. هر چه عوامل استرس زا و عوامل خطر بیشتری داشته باشید، دلیریوم به طور آسان‌تر رخ می‌دهد. وقتی عوامل استرس زا بیشتر از ظرفیت ذخیره عملکردی شما باشند – سازگاری شما یا به دلیل آنکه عوامل خطر شما را آسیب پذیرتر می‌کند – ممکن است به دلیریوم مبتلا شوید.
بعضی از عوامل احتمالی که می‌توانند در بروز دلیریوم در محیط پزشکی نقش داشته باشند عبارتند از:
- شرایط ابتلای به بیماری‌ها: افرادی که به بیماری‌هایی مانند سرطان، عفونت‌ها (شامل اچ‌آی‌وی، ذات‌الریه یا کووید-۱۹)، سپسیس یا سکته مبتلا هستند، در معرض خطر بیشتری برای دلیریوم قرار دارند. همچنین، افرادی که اخیراً شکستگی استخوان داشته‌اند نیز در خطر بیشتری قرار دارند.
- روش‌ها و درمان‌ها: افرادی که عمل جراحی بزرگی، به خصوص جراحی فوری یا اورژانسی بدون برنامه‌ریزی را تجربه می‌کنند، در معرض خطر بسیار بیشتری برای دلیریوم قرار می‌گیرند. همچنین، استفاده از لوله گذاری یا تهویه مکانیکی نیز می‌تواند احتمال دلیریوم را افزایش دهد.
- حرکت و فعالیت: بی‌حرکتی و بی‌فعالی برای مدت طولانی، به ویژه دراز کشیدن، می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد. افرادی که فعالیت جسمانی داشته و در فیزیوتراپی شرکت می‌کنند، در معرض خطر کمتری برای دلیریوم قرار دارند و اگر هم رخ دهند، ممکن است آن به مدت کمتری باشد.
- تترها به هر چیزی اشاره دارد که به بدن شما متصل یا وارد بدن شما می‌شود و حرکت شما را محدود می‌کند. این شامل خطوط داخل وریدی، کاتترهای فولی، لوله‌های اکسیژن و محدودیت‌های فیزیکی می‌شود. حتی وسایل کوچکی مانند وصله سنسور نظارت بر قلب نیز می‌توانند به عنوان تترها عمل کنند.
- مصرف برخی داروها می‌تواند خطر ابتلا به دلیریوم را افزایش دهد، حتی اگر به درستی تجویز شوند. به همین دلیل، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی اغلب از تجویز برخی داروها برای افراد 65 سال و بالاتر یا کسانی که سابقه بیماری خاصی دارند، اجتناب می‌کنند. همچنین، مصرف بیش از پنج دارو به طور همزمان نیز خطر افزایش می‌دهد.
- استفاده غیرپزشکی از داروها، شامل استفاده از داروهای تجویزی به روشی غیر از تجویز، می‌تواند منجر به دلیریوم ناشی از دارو شود.
- نور طبیعی محیط شما به بدن کمک می‌کند تا حس شب و روز خود را حفظ کند و از دست دادن این حس می‌تواند خطر ابتلا به دلیریوم را افزایش دهد. همچنین، صدا نیز می‌تواند بر چرخه خواب و بیداری تأثیر بگذارد. کمبود خواب نقش مهمی در ایجاد دلیریوم دارد.
- درد ناشی از عدم مدیریت یا مدیریت ناکافی نیز می‌تواند در خطر ابتلا به دلیریوم دخیل باشد.
- تحریک حسی، یعنی ورودی حسی که بدن شما به آن نیاز دارد، اگر دریافت نشود، می‌تواند بر مغز تأثیر منفی بگذارد، به ویژه با افزایش سن. افرادی که به سمعک یا عینک نیاز دارند و از این وسایل کمکی استفاده نمی‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دلیریوم قرار دارند.
- در مراحل پایانی زندگی، به ویژه برای افرادی که مراقبت های تسکینی یا مراقبت های آسایشگاهی دریافت می‌کنند، احتمال وقوع دلیریوم وجود دارد.
- انزوا یا گوشه گیری. انزوا اجتماعی و کمبود تعامل اجتماعی می‌تواند عواملی باشند که به دلیریوم منجر شوند.
به طور کلی، عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد دلیریوم ناشی از دارو، خطرات محیطی و شرایط جسمی و روانی نقش داشته باشند. برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا، مهم است به مراقبت و مدیریت درست از سلامت جسمی و روانی خود توجه کنید. همچنین، مشاوره و درمان مناسب برای بیماران با بیماری های روانی و استفاده صحیح از داروها نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به دلیریوم دارند. در صورت تجربه هر گونه علائم یا نشانه دلیریوم، مهم است که به یک متخصص بهداشت روانی مراجعه کنید تا تشخیص و درمان صحیح ارائه شود.
چگونه می‌توان دلیریوم را تشخیص داد؟
ارائه‌دهنده مراقبت بهداشتی دلیریوم را با استفاده از ترکیبی از روش‌ها تشخیص می‌دهد. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
۱. معاینه فیزیکی
۲. معاینه عصبی
۳. مشاهده رفتار و نشانه‌ها
۴. مصاحبه و پرسش شما
۵. بررسی سوابق پزشکی شما
۶. آزمایشات آزمایشگاهی
مدیریت و درمان
دلیریوم چگونه درمان می‌شود و آیا درمان خاصی وجود دارد؟
هیچ درمان یا داروی خاصی وجود ندارد. به جای آن، ارائه‌دهندگان مراقبت بهداشتی علل و عوامل کمکی را که می‌توانند شناسایی کنند، درمان می‌کنند. کمک به افراد برای حرکت و فعالیت، یا کاهش تحریک و مبارزه می‌تواند در بهبود دلیریوم کمک کند. همچنین، نظارت و تنظیم داروها نیز می‌تواند در بهبود دلیریوم مؤثر باشد در حالی که شما درمانی برای علل اساسی خود دریافت می‌کنید.
داروها
هیچ دارویی وجود ندارد که به طور مستقیم دلیریوم را درمان کند. در عوض، داروها برای درمان علل زمینه‌ای یا علائم خاص دلیریوم استفاده می‌شوند. این به این معناست که درمان‌ها بسته به عوامل موثر و نشانه‌های شما ممکن است متفاوت باشند. ارائه‌دهندگان مراقبت بهداشتی ممکن است داروهای ضدروان‌پریشی را برای درمان دلیریوم بیش‌فعالی را در نظر بگیرند، زیرا این داروها تحریک و مبارزه را کاهش می‌دهند.
بطور کلی، ارائه‌دهنده مراقبت بهداشتی بهترین شخصی است که می‌تواند درباره درمان‌های احتمالی که توصیه می‌کند
پیش‌آگهی دلیریوم
اگر دلیریوم داشته باشم، انتظار چه چیزی دارم؟
دلیریوم به معنای اختلال در عملکرد مغز است که باعث می‌شود شما واقعیت را نتوانید به درستی درک کنید یا از آن آگاه شوید. دلیریوم تأثیراتی روی حافظه، قضاوت و کنترل شما بر روی کلام و رفتارتان دارد.
دلیریوم، در برخی موارد ممکن است به صورت موقت باشد، اما علائم و اثرات آن ممکن است برای مدتی باقی بمانند. این امر به خصوص زمانی که دلیریوم، شدید باشد یا درمان نشود درست است. حتی با درمان، تأثیرات دلیریوم ممکن است طولانی مدت باقی بمانند. به همین دلیل، بهترین راه برای مدیریت دلیریوم، جلوگیری از وقوع آن یا کاهش تأثیرات آن است.
مدت زمان دلیریوم چقدر است؟
مدت زماندلیریوم متفاوت است و ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلف قرار بگیرد. برای برخی افراد، دلیریوم ممکن است تنها چند ساعت یا چند روز کوتاه مدت باشد. اما برای بعضی افراد، ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد. حتی پس از پایان دلیریوم، برخی از اثرات آن ممکن است برای چند هفته، چند ماه یا حتی تا آخر عمر باقی بمانند.
منابع:
- Slooter AJC، Otte WM، Devlin JW، و همکاران. “نامگذاری به روز شده هذیان و آنسفالوپاتی حاد: بیانیه ده انجمن” (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32055887/). مراقبت های ویژه پزشکی. 2020؛ 46 (5): 1020-1022. بازدید در 2023/2/22.
- Ramirez Echeverria MdL، Schoo C، Paul M. “Delirium” (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470399/). 19 نوامبر 2022. در: StatPearls [اینترنت]. Treasure Island, FL: StatePearls Publishing; ژانویه 2022-. بازدید در 2023/2/22.
- رحمان ای، پل ام. “ترمنز” (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482134/). 2022 اوت 22. در: StatPearls [اینترنت]. Treasure Island, FL: StatPearls Publishing; ژانویه 2022-. بازدید در 2023/2/22.
- ویلسون جی، مارت ام اف، کانینگهام سی، و همکاران. ” (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9012267/). پرایمرهای Nat Rev Dis. 2020 نوامبر 12؛ 6 (1): 90. بازدید در 2023/2/22.
- اولدهام MA، Flanagan NM، Khan A، و همکاران. “پاسخ به ده تصور غلط رایج درباره هذیان با بهترین شواهد: مروری آموزشی برای پزشکان” (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28876970/). J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 2018؛ 30 (1): 51-57. بازدید در 2023/2/22.
- اختلالات عصبی شناختی. در: راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی. ویرایش پنجم (بازبینی متن). انجمن روانپزشکی آمریکا؛ 2022. بازدید 2023/2/22.
- جوزفسون اس، میلر بی‌ال. “سردرگمی و هذیان”. در: Loscalzo J، Fauci A، Kasper D، Hauser S، Longo D، Jameson J. eds. اصول طب داخلی هریسون. ویرایش 21 مک گراو هیل؛ 2022.
- Napier H، Bryant B. “شناسایی و مدیریت هذیان در بیمارستان” (http://www.khaquality.com/Portals/%5b4%5d/Presentations/IdentifyingandManagingDelirium.pdf). ارائه شده در: کنفرانس کیفیت انجمن بیمارستان کنتاکی. 2022 10 مارس. دسترسی به 2/22/2023.
- انجمن پرستاران آمریکا. “هذیان پیشگیری، شناسایی، درمان” (https://www.nursingworld.org/practice-policy/work-environment/health-safety/delirium/). بازدید در 2023/2/22.
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15252-delirium
بدون دیدگاه