از مهم‌ترین و اولین نیازهای اساسی هیجانی هر انسانی کسب اعتماد و امنیت است که از طریق پذیرش، محبت، درک و همدلی از سوی اطرافیان به خصوص والدین کسب می‌شود. طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری از جمله طرحواره‌هایی است که از برآورده نشدن همین نیازهای اساسی شکل می‌گیرد. در این مقاله به معرفی طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری، نشانه‌ها، آثار بر روی زندگی و روابط، رفتار مقابله‌ای، علل شکل‌گیری و درمان آن می‌پردازم.

افراد دارای طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری فکر می‌کنند دیگران به آن‌ها دروغ می‌گویند، آن‌ها را دست می‌اندازند، کلک می‌زنند و به دنبال تقلب و سودجویی از آن‌ها هستند. این افراد شکاک و دفاعی هستند همیشه منتظر هستند که دیگران به آن‌ها ضربه بزنند. همیشه فکر می‌کنند که دیگران در اولین فرصت از آن‌ها سوءاستفاده می‌کنند، تحقیرشان می‌کنند، فریبشان می‌دهند. افراد داری طرحواره بی اعتمادی به صداقت و درستی دیگران اعتماد ندارند. به دلیل همین سوءظن از دیگران فاصله می‌گیرند. در حالت شدید این افراد اطرافیان را شیطان صفت در نظر می‌گیرند که برای لذت طلبی خود به دیگران صدمه وارد می‌کنند. این افراد از هر نوع صمیمیت فرار می‌کنند. افکار و احساسات خود را با دیگران تقسیم نمی‌کنند. خیلی به اطرافیان نزدیک نمی‌شوند. البته برخی موارد برعکس عمل می‌کنند برای پیشگیری از اینکه آسیب نبینند با اطرافیان بدرفتاری می‌کنند و آن‌ها را گول می‌زنند (آن‌ها را گول میزنم قبل از اینکه آن‌ها فرصت گول زدن من را پیدا کنند). کلاً افراد داری طرحواره بی اعتمادی احساس می‌کنند که قربانی شده‌اند.

آگاهی بیشتر در مورد طرحواره و انواع طرحواره‌ها

آثار طرحواره بی اعتمادی/ بدرفتاری

افراد داری طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری فکر می‌کنند که افکارشان، اموالشان و چیزهایی را که دوست دارند را از آن‌ها خواهند گرفت و یا از دست می‌دهند. افرادی که مورد بدرفتاری و سوءاستفاده قرار گرفته‌اند معمولاً حالت خلقی باثباتی ندارند ممکن است بلافاصله آشفته شوند و گریه کنند و یا خشم شدیدی نشان دهند که دیگران را متعجب سازد.

ممکن است تمام خاطرات مربوط به سوءاستفاده شدن را بیاد نیاورد ولی در کابوس‌ها در خیال‌پردازی‌ها در تصاویر ذهنی آثار آن‌ها نمایان شود و باعث آشفتگی ناگهانی این افراد شود. طوری که انگار همین الان مورد بدرفتاری قرار گرفته ‌است.

اضطراب، افسردگی، اعتماد به نفس پایین، ناامیدی و احساس بی‌ارزشی در این افراد زیاد دیده می‌شود.

شعار افراد داری طرحواره بی‌اعتمادی :

• “نباید به هیچکس اعتماد کرد”
• “قانون جنگل بر دنیا حاکم است”

رفتار مقابله‌ای در طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری

 همانطور که عنوان شد این افراد در دوران کودکی مورد بدرفتاری قرار گرفته‌اند و از اعتماد آن‌ها سوءاستفاده شده است در واقع به هویت جسمی‌، جنسی و روان شناختی فرد بی‌توجهی شده است و حرمت آن حفظ نشده است. انواع بدرفتاری جسمی‌، جنسی و عاطفی را تجربه کرده‌اند و در تمام این بدرفتاری‌ها آمیخته‌ای از عشق و نفرت وجود دارد.

این بدرفتاری‌ها باعث می‌شود که احساس بی‌ارزشی را بوجود آورد(تسلیم). کم‌کم به راحتی به دیگران اجازه دهند که از فرد سوءاستفاده کنند زیرا نتیجه می‌گیرند: “خلایق هر چه لایق”.

برخی موارد تجزیه(فرار) را از خود نشان می‌دهند که می‌تواند اختلالات تجزیه‌ای را بوجود آورد مثل اختلال چند شخصیتی. در برخی موارد هم حمله می‌کنند (جبران افراطی) که در این صورت دیگران از بدرفتاری او در امان نمی‌مانند و دیگران هستند که قربانی خشونت او می‌شوند.

علل شکل گیری طرحواره بی اعتمادی/ بدرفتاری

 نشانه‌های زیر می‌تواند ریشه طرحواره بی اعتمادی باشد:

1. یکی از اعضای خانواده، فرد داری طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری را در کودکی کتک زده است.
2. یکی از اعضای خانواده فرد، در دوره کودکی از فرد سوءاستفاده جنسی کرده است و یا ناخواسته فرد را وادار به تحریک جنسی کرده است.
3. افراد خانواده مورد اعتماد نبودند و همیشه اسرار فرد را فاش می‌کردند.
4. اعضای خانواده، سر فرد کلاه می‌گذاشتند به او دروغ می‌گفتند و به قولشان پایبند نبودند و از نقطه ضعف فرد برای سلطه‌گری استفاده می‌کردند.
5. فردی در خانواده بوده که از رنجاندن کودک لذت می‌برده است.
6. فرد را با تهدید و تنبیه وادار به انجام کار برخلاف میلش می‌کردند.
7. یکی از والدین دائماً به فرد هشدار می‌داده است که به هیچکس به غیر از اعضای خانواده اعتماد نکن.
8. افراد خانواده فرد داری طرحواره بی اعتمادی علیه یکدیگر جنگ داشتند و خانه میدان جنگ بوده است.
9. یکی از والدین فرد برای نشان دادن صمیمیت جسمانی از روش‌های نامناسب و آزار دهنده استفاده می‌کرده است.
10. دیگران القابی به فرد می‌دادند که او را ناراحت و بر آشفته می‌کرده است.

نشانه ها در رابطه بین فردی

این افراد همسرانی انتخاب می‌کنند که بدرفتار هستند و به همسران خود اجازه می‌دهند تا او را از نظر هیجانی، جسمی ‌و جنسی مورد سوءاستفاده قرار دهند(تسلیم) و یا برعکس خودشان این کارها را انجام می‌دهند(حمله).

همیشه فکر می‌کنند که همسرشان با کی؟ کجا هست؟ چکار می‌کند؟ مدام او را چک می‌کنند.

افراد دارای طرحواره بی اعتمادی در روابط با دیگران احساس راحتی نمی‌کنند و آسیب پذیرند به جای پیدا کردن اطمینان و داشتن هیجان شادی‌بخش، مدام پیش‌بینی ناپذیری، خطرناک بودن، خیانت و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن را شنیده‌اند و یا تجربه کرده‌اند. این موضوع باعث می‌شود که همیشه حالت دفاعی داشته باشند، اگر کسی محبت کند فکر می‌کنند که کاسه‌ای زیر نیمه کاسه است و اعتقاد دارد که “سلام گرگ بی‌طمع نیست” چون قبلاً مورد بدرفتاری و سوءاستفاده قرار گرفته‌اند، باعث شده است که الان در حالت گوش به زنگی افراطی قرار بگیرد.

موارد زیر نشانه‌های طرحواره بی اعتمادی در روابط بین فردی است:

1. فرد دارای طرحواره بی اعتمادی اغلب احساس می‌کند که دیگران از او سوءاستفاده می‌کنند حتی زمانی که دلایل و مدارک عینی برای اثبات ادعای خود ندارد.

2. به دیگران اجازه می‌دهد که با او بدرفتاری کنند زیرا می‌ترسد یا حس می‌کند که لایق این است که مورد بدرفتاری قرار گیرد.

3. به دیگران رو دست می‌زند قبل از اینکه دیگران به او رو دست بزنند(حمله).

4. از رابطه جنسی خود لذت نمی‌برد انگار که فقط طرف مقابل از این رابطه لذت می‌برد و خودش را تحت فشار و اجبار می‌بیند.

5. فرد از بازگویی زندگی‌اش اکراه دارد چون نگران است که مبادا دیگران بخواهند از این اطلاعات سوءاستفاده کنند.

6. فرد دارای طرحواره بی اعتمادی سعی دارد نقاط ضعف خود را پنهان کند زیرا می‌داند اگر بند را آب دهد دیگران از او نقطه ضعف می‌گیرند.

7. در کنار دیگران راحت نیست، زیرا نگران است که مبادا تحقیر شود.

8. به راحتی در مقابل دیگران سر تسلیم فرود می‌آورد چون از آن‌ها حساب می‌برد.

9. احساس می‌کند که دیگران از رنج کشیدن او لذت می‌برند.

10. فرد توان هر گونه رفتار بی‌رحمانه و آزارگرانه را دارد هر چند بروز نمی‌دهد، آب ببیند شناگر ماهری است.

11. به دیگران اجازه می‌دهد که از او سوءاستفاده کنند چون بهتر از آن است که تنها بماند.

12. به دیگران اعتماد ندارند چون معتقد است که هیچ گربه‌ای در راه خدا موش نمی‌گیرد.

13. بخش مهمی ‌از دوران کودکی‌اش را به یاد نمی‌آورد.

14. وقتی از فردی می‌ترسد بخش مهمی‌ از افکار، احساسات، خواسته‌ها و تمایلات خود را سرکوب می‌کند.

15. اغلب احساس می‌کند که دیگران نیت و انگیزه بدی دارند حتی زمانی که شواهد متعددی ندارد، باز این احساس دست از سر او بر نمی‌دارد.

16. اغلب در مورد آزارگری به دیگران و آزار به خود خیال پردازی می‌کند.

17. وارد روابط صمیمانه نمی‌شود زیرا به دیگران اعتماد ندارد.

18. از اطرافیانش می‌ترسد بدون اینکه دلیلش را بداند.

19. برخی اوقات با افراد صمیمی ‌زندگی‌اش، رفتار ظالمانه و بی‌رحمانه می‌کند(حمله).

20. در رابطه با دیگران در خیلی از موارد احساس درماندگی می‌کند.

21. برای حمایت از خودش پشت دیوار بی‌اعتمادی سنگر می‌گیرد. همیشه انتظار دارد که به او خیانت شود.

انتخاب همسر در طرحواره بی اعتمادی/ بدرفتاری

معمولاً این افراد با کسانی ازدواج می‌کنند که با آن‌ها بدرفتاری می‌کنند به کسی علاقمند می‌شوند که قابل اعتماد نیست این باعث باز آفرینی موارد قبلی می‌شود.

همسر این افراد دارای نشانه های زیر هستند :

1. همسر فرد داری طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری خلق و خوی عصبی دارد و باعث ترس و وحشت فرد می‌شود.

2. همسر فرد در مصرف مواد مخدر افراط می‌کند و کنترل خودش را از دست می‌دهد.

3. شریک زندگی او جلوی خانواده‌اش و دوستاش او را سکه یک پول می‌کند.

4. همسر او دائما فرد را به تمسخر می‌گیرد و به حس بی‌ارزشی فرد دامن می‌زند.

5. همسر فرد به نیازهای او توجه نمی‌کند.

6. همسر او استاد بلامنازع کلاهبرداری و متخصص بی‌رقیب فریبکاری است.

7. شریک زندگی او فردی سنگدل و آزارگر است و از آزار فرد و دیگران لذت می‌برد.

8. همسر او طبق خواسته‌هایش رفتار نمی‌کند و فرد را به صدمه زدن تهدید می‌کند.

9. فرد را مجبور به رابطه جنسی می‌کند در صورتیکه مایل به انجام این کار نیست.

10. از نقاط ضعف فرد برای سوءاستفادگری بهره می‌گیرد.

11. به فرد خیانت می‌کند و سر فرد کلاه می‌گذارد.

افراد دارای طرحواره بی اعتمادی معمولاً عزت نفس پایین و آسیب دیده‌ای دارند که زمینه‌ساز انتخاب اشتباه همسر می‌شود. البته در برخی موارد همسر ممکن است رابطه خوبی داشته باشد ولی فرد نمایشنامه را طوری اجرا می‌کند که باعث بدرفتاری شود زیرا فرد محبت‌های او را کوچک می‌بیند و بی‌توجهی او را مبالغه آمیز جلوه می‌دهد.

درمان

برای درمان طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری مانند دیگر طرحواره‌ها نیاز به مراجع به روانشناسِ طرحواره درمانگر است. طرحواره درمانگر پس از انجام تست و مصاحبه، طرحواره یا طرحواره‌های فرد را شناسایی می‌کند و بعد از تشخیص طرحواره فرد، شروع به طرحواره درمانی می‌کند.

من را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

منبع:

https://www.psychologytoday.com/us/blog/flipping-out/202208/6-signs-mistrustabuse-schema