طرحواره ایثارگری در حوزه چهارم طرحواره‌ها یعنی حوزه دیگر جهت‌گیری است. در این حوزه کودک نتوانسته آزادانه نیازها احساسات و تمایلات طبیعی خود را ابراز و درخواست کند و به این شناخت رسیده است برای بدست آوردن عشق، توجه و تائید دیگران باید از جنبه‌های مهم شخصیت خود بگذرد و آن‌ها را سرکوب کند و در ادامه کم‌کم به این نتیجه رسیده که نیازها، امیال و هیجانات دیگران از نیازها و احساسات او ارزشمند‌تر هستند. در این مقاله به تعریف طرحواره ایثارگری، دلایل شکل‌گیری، ویژگی این افراد، نوع روابط‌شان و راه تشخیص این افراد و درمان آن می‌پردازم.
آگاهی بیشتر در مورد طرحواره و انواع طرحواره‌ها
طرحواره ایثارگری بر پایه تمرکز افراطی فرد برای برطرف کردن و ارضاء کردن داوطلبانه نیازهای دیگران حتی به قیمت از دست دادن ارضاء نیازهای خود فرد استوار است. افراد داری طرحواره ایثارگری، ذاتی بیش از حد همدلانه نسبت به دیگران دارند. یک حس مسئولیت‌پذیری افراطی در قبال دیگران دارند. در این افراد شکایت‌های جسمانی از نوع روان‌تنی فراوان دیده می‌شود. شکایت‌های جسمانی در فرد دارای طرحواره ایثارگری راهی است که به صورت غیرمستقیم و ناآگاهانه مراقبت دیگران را جلب کند. این افراد معمولاً طرحواره محرومیت هیجانی را نیز به همراه دارند. این افراد بدون اینکه نیازهای خودشان ارضاء شود، نیازهای دیگران را برآورده می‌سازند. البته برخی اوقات هم نسبت به افرادی که خودشان را به خاطر آن‌ها فدا می‌کنند نیز احساس خشم دارند. اغلب این افراد معتقدند که نباید از دیگران چیزی بخواهند ولی اگر کمکی بخواهند و چیزی درخواست کنند و طرف مقابل کاری برای آن‌ها انجام ندهد به شدت خشمگین می‌شوند.
ویژگی‌های افراد دارای طرحواره ایثارگری
افراد داری طرحواره ایثارگری اغلب دارای این ویژگی‌ها هستند:
1. بر این باور هستند که اگر به نیازهای خود بیشتر از دیگران اهمیت بدهند، فردی خودخواه هستند.
2. دیگران برای کمک، درد دل و مشاوره پیش این افراد می‌روند.
3. نمی‌توانند نیازها و احساسات خود را بیان کنند.
4. بیشتر از خود به دیگران فکر می‌کنند.
5. کمک کردن به دیگران برایشان راحت‌تر است تا اینکه نظاره‌گر باشند.
6. اگر یکی از نزدیکانش به او نیاز داشته باشد همه کارهای خود را رها می‌کند.
7. نمی‌تواند نیازها و خواسته‌های دیگران را رد کند، اگر این کار را هم بکند بسیار ناراحت می‌شود.
8. بیشتر از این که از دیگران دریافت کند، می‌دهد.
9. برای فرد خیلی سخت است که کسی را در رنج عاطفی ببیند.
10. اغلب از دویدن برای انجام کارهای دیگران احساس ناراحتی یا خستگی می‌کند.
گاهی اوقات این افراد متوجه می‌شوند، مدت زیادی است که خود را قربانی دیگران می‌کنند و ایثارگری دارند و با یک جبران افراطی ممکن است از خود خشم فراوانی بروز دهند و رفتارهای بسیار عصبی همراه با خشم را نمایان کنند.
این افراد در حقیقت یک وابستگی نسبت به دیگران دارند و با اراده شخصی تصمیم می‌گیرند به ارضاء نیاز دیگران بپردازند چون هدفشان پیشگیری و کاهش درد و رنج دیگران است. زیرا این عمل را درست تلقی می‌کنند و نمی‌خواهند دچار احساس گناه از خودخواهی شوند. ایثارگری این افراد اغلب در قبال افراد مهم زندگی‌شان رخ می‌دهد و فرد فکر می‌کند که اطرافیان او آدم‌های نیازمندی هستند.
طرحواره ایثارگری دقیقاً همان چیزی است که دیگران آن را خلق و خوی بی‌نهایت دلسوز و غم‌خوار تلقی می‌کنند. این افراد در مقابل درد و رنج دیگران حساس هستند و سعی در تسکین آن دارند.
طرحواره ایثارگری چه آثاری بر روی فرد می‌گذارد؟
فرد دارای طرحواره ایثارگری از این همه دویدن و کمک به دیگران شروع به احساس خستگی و فرسودگی می‌کند. علاوه بر این، احتمالاً احساس پوچی عمیقی خواهد داشت. فرد آنقدر نیازها و خواسته‌های خود را نادیده گرفته است که حتی مطمئن نیست چه هست و چه می‌خواهد. این احساسات شروع به ایجاد استرس، خستگی، پوچی، رنجش، و احتمالا سردرگمی در مورد آنچه در حال وقوع است، می‌شود. اغلب در این مرحله افراد ممکن است به سمت کارها و رفتارهایی بروند تا با انجام آن‌ها احساس بهتری داشته باشند مانند: دارو، غذا، الکل یا حتی مواد مخدر و …
طرحواره ایثارگری نفع ثانویه هم برای این افراد دارد چون آدم‌های دلسوزی هستند. حس غرور به آن‌ها دست می‌دهد و به این اخلاق شرافتمندانه خود افتخار می‌کنند. البته تا حدی که در ایثارگری افراط نکنند. حالت مرضی و افراطی در این طرحواره فرد هر چقدر هم که ایثارگری کنند باز فکر می‌کند که کار خاصی انجام نداده است. پس همیشه احساس گناه دارند. این افراد دوست دارند که همه از او راضی باشند و همه دوستش بدارند، رضایت طلبی خواسته اصلی این افراد است. افراد ایثارگری خودشان را مسئول خوشبختی و آسایش دیگران می‌دانند.
این افراد اصلاً انتظار ندارند که دیگران محبت‌های او را تلافی کنند اما وقتی در عمل اطرافیان چنین کاری را صورت نمی‌دهند دلخور می‌شوند. خشم، همراه واقعی این طرحواره نیست ولی افرادی که در ایثارگری خود برای دیگران بیش از حد مایه می‌گذارند و طرف مقابل به محبت‌های او اصلاً پاسخ نمی‌دهد، معمولاً باعث ناراحتی و خشم آن‌ها می‌شود.
هیجانات اساسی این افراد خشم و احساس گناه است البته اول احساس گناه بعد خشم است.
آثار بر سلامت
بسیاری از این افراد، بیماری های خودایمنی مانند فیبرومیالژیا یا سندرم خستگی مزمن دارند. مشغله مداوم این افراد به کمک دیگران باعث می‌شود فرد همیشه استرس بالایی را تجربه کند، که به نوبه خود به این معنی است که غدد آدرنال فرد فرسوده می‌شوند و سیستم ایمنی بدن فرد دائماً به خطر می‌افتد.
سر درد، مشکلات روده و معده، درد مزمن و خستگی در این افراد شایع است که همانطوری هم که قبلاً گفته شد هدفش می‌تواند غیر آگاهانه جلب توجه باشد.
افراد ایثارگر اغلب خشم سرکوب شده زیادی دارند که اکنون می‌دانیم که می‌تواند در ایجاد برخی سرطان‌ها نقش داشته باشد.
حتی اگر فرد ایثارگر به هیچ یک از این مشکلات سلامت جسمی مبتلا نشود، همیشه با افسردگی، اضطراب، احساس رنجش و فرسودگی دست و پنجه نرم می‌کند.
این افراد اجازه دارند دلسوز دیگران باشند ولی وقتی خودشان واقعاً مریض می‌شوند به دیگران اجازه نمی‌دهند که از آن‌ها مراقبت کنند. این بیماری‌های جسمی می‌تواند ناشی از استرسی باشد که این افراد در رابطه متقابل با دیگران تجربه کرده‌اند. زیرا روابط متقابل این افراد با دیگران از تعادل خاصی برخوردار نیست و این افراد بیشتر به دیگران سرویس می‌دهند، ولی سرویسی نمی‌گیرند. افراد دارای طرحواره ایثارگری آن قدر به دیگران سرویس می‌دهند و به دیگران خدمت می‌کنند که در نهایت به ضرر خودشان پایان می‌شود و می‌گویند:
“دست من نمک ندارد“.
علت شکل گیری طرحواره ایثارگری
طرحواره ایثارگری در خانواده‌هایی شکل می‌گیرد که والدین یا مراقبین اولیه به نوعی به کمک نیاز داشته‌اند. والدین ممکن است ناتوان، بیمار یا معلول بوده‌اند و از نظر عاطفی نابالغ و ناپایدار یا معتاد بوده باشند.
- فرد در کودکی مجبور بوده است از خود، خواهر برادر و حتی والدین خود مراقبت کند.
- فرد مجبور بوده است به مشکلات عاطفی والدین خود گوش دهد یا در سنین پایین مسئولیت بزرگسالی را بر عهده بگیرد.
- این فرد مجبور بوده است، والدین مست یا معتاد خود را جمع و جور کند.
- مسئولیت حفاظت از خواهر و برادرهای کوچکتر خود با او بوده است، آن‌ها را به مدرسه می‌برده، به آن‌ها در انجام تکالیف کمک می‌کرده، به خواهر و برادرهای خود غذا می‌داده و کارهای خانه را انجام می‌داده است.
نقش و هویتی فرد دارای طرحواره ایثارگری تبدیل به یک مراقب شده است و احتمالاً نظرهایی مانند “تو خیلی پسر/ دختر خوبی هستی، من بدون تو چه کار می کردم؟” را از دیگران گرفته است. فرد ارزش خود را با کمک به دیگران و انسان خوب بودن مرتبط کرده است و این باور عمیقاً در مغز ناخودآگاه او جا افتاده است.
درمان
برای درمان طرحواره ایثارگری مانند دیگر طرحواره‌ها نیاز به مراجع به روانشناس طرحواره درمانگر است. طرحواره درمانگر پس از انجام تست و مصاحبه، طرحواره یا طرحواره‌های فرد را شناسایی می‌کند و بعد از تشخیص طرحواره فرد، شروع به طرحواره درمانی می‌کند.
من را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
منبع:
[…] آشنایی بیشتر با طرحواره ایثارگری […]